Viewing page 44 of 83
This transcription has been completed. Contact us with corrections.
Volgepropt met sex, drugs en dinosaurussen de Volkskrant Oplage: 340.040 Regio: landelijk Frequentie: dagelijks Datum: 31/21/92 Ze waren Kunstenaar op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Over hun wereld lag de schaduw van de attombom, de directe dreiging van een nieuwe oorlog waarin de wereld ten onder zou gaan. Ze leefden in een repressief klimaat, waarin voor onaangepastheid geen plaats was. Ze beschouwden zich als outlaws. Vroeger werd zulk gedrag nog romantisch als bohemian bestempeld, voor romantiek was geen plaats meer. Ze wisten niet meer waar ze het zoeken moesten, de oorlog had hun wereld door elkaar geschud. Er was niet iets om weer op te nemen, er was geen vroeger meer om op terug te vallen. Er moest iets nieuws gevonden worden en ontstaan. Ze vonden het allereerst in de jazz, cool en strange. Ze werden de Beat Generation. Een van hen was Wallace Berman, assemblagist, dichter en vooral doorgever. Hij overleed in 1976, net als James Dean aan de gevolgen van een auto-ongeluk. Hij speelde een rol in de film Easy Rider, hij staat in het familieportret op de hoes van het Beatles-album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band. Hij was de hero van een kleine groep, leidsman in de marge die nooit tot de grote kunstwereld doordrong. Hij kreeg er zelfs geen plaats die vergeten kon worden;maar die kleine groep-met grote namen als Dennis Hopper, Bob Dylan en Mick Jagger-hield him in ere. Hij wordt nu herdacht, voor het eerst kan het publiek kennis nemen van hem en van zijn werk. Merkwaardig genoeg gebeurt dat niet daar, aan de Amerikaanse Westcoast waar hij leefde en werkte, maar aan de Nieuwe Spiegelstraat in Amsterdam. Wallace Berman, Support the Revolution is de titel van De tentoonstelling in het Institute of Contemporary Art. Wallace Berman (1926-1976) geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Beat Generation. Hij was dat met zijn kunst, met zijn periodiek Semina, dat je niet kon kopen maar waar je slechts geduldig op kon wachten of je het toegestuurd kreeg. En hij was het met zijn persoonlijkheid en zijn invloed die nu moeilijker naspeurbaar is dan toen. Hij verdween uit het leven, de anderen gingen door en sloegen nieuwe, eigen wegen in. De tentoonstelling in het ICA - die in 1993 doorreist naar Duitsland en Frankrijk en het jaar erop naar Miami, Houston en Lost Angeles - wordt begeleid door een boek. Wallace Berman heeft ten slotte ook zijn monografie gekregen. Wat je eruit kunt opmaken over zijn plaats en invloed is nu moeilijker bepalen. Hij was kennelijk van groot belang voor mensen direct om hem heen. Er is meer dandat, zijn betekenis reikt verder. Veel van wat zich nu in de kunst en de massacultuur aandient heeft zijn wortels in de Beatnik-periode in Californië. Niet elke dag wordt daar op terug gegrepen, maar toen werd het ijs gebroken. Ook elders, aan die andere kust, werden nieuwe vormen en uitdrukkingen gevonden en ontwikkelde zich een eigen Amerikaanse kunst, van Andy Warhol tot Jackson Pollock. Wat niet wil zeggen dat deze twee hun bron bij Berman vonden,, zij namen zelf aan die ontwikkeling deel. Maar er was iets definitief veranderd in Amerika en Wallace Berman had er, met hart en ziel, aan deelgenomen. Zo te zien strekt zijn invloed zich ver uit, kun je hem terugvinden in het werk van uiteenlopende persoonlijkheden; in de hippiebeweging die de oude idealen uit de jaren '40-'50 overnam en - wie zal het zeggen, bewust of onbewust, misschien weten ze niet eens van zijn bestaan-tot in de songs en clips van Prince en Madonna en in het werk van Jeff Koons toe. Bermans werk valt, terugblikkend op die dertig jaar van zijn kunstenaarschap, in vijf chronologische groepen uiteen: jeugdige collage-achtige potloodtekeningen van jazzmusici uit de jaren veertig (waarin vaak de heroïnespuit is verwerkt); tekeningen met Hebreeuwse lettertekens op een perkamentachtige ondergrond, geïnspireerd op de Dode-Zeerollen; mixed-media sculpturen, assemblages waarin [[?]] en tekst verwerkt zijn; met [[?]] uit het Hebreeuwse alfabet beschilderde stenen, vaak met zware kettingen geketend aan een voetstuk of opgesloten in een kist; en ten slotte zijn zogenaamde Verifax-collages, een overvloedige golf beeldende berichten, die hij maakte op de Verifax, een voorloper van de kopieermachine. En tussendoor is er die eeuwige, aan vrienden en kennissen gestuurde, stroom van mail-art en zijn blad Semina, waar volgens de ontvangers altijd wel de geur van marihuana uit opsteeg. Zijn sculpturen zijn teloor gegaan. Er resten alleen nog foto's, genomen in Los Angeles bij de enige galerietentoonstelling die hij ooit had. Op het affiche liet hij zijn naam achterwege, maar hij schilderde er wel met grote letters op Look towards the poets, they are the important ones-WB. Hij werd ter plekke gearresteerd voor pornografie. Op een schoolbord in de rechtszaal waar hij werd veroordeeld, schreef hij: There is no justice, just revenge. Hij was ernstig geschokt, pakte zijn spullen en vertrok met zijn gezin naar San Francisco. Hij zou pas jaren later naar L.A. terugkeren. Van al zijn andere scheppingen is ruimschoots kennis te nemen, er spreekt mystiek en mysterie uit. Zijn werk is duidelijk verhalend, alleen hanteert hij een taal die niet vertellen kan. Het eerste signaal dat daarop wijst duikt op in zijn vroege jazz-collages. Ze zijn helder, karikaturaal en levendig. Ze zitten vol swing en booze-niks cools aan. In een van die collega's doemt een kiem van zijn latere werk op: een karikatuur van de jazzmusicus Bulee 'Slim' Gaillard, volgepropt met sex, drugs en dinosaurusen. Gaillard Maakte een linguistische jazz die hij vout noemde, een tekst bestaande uit nonsenswoorden. Gaillards vout wordt verbonden met Bermans latere werk, dat overvloeit in een kabbalistisch kaartspel met het hebreeuwse alfabet. Wie naar een betekenis zoekt zal er geen weg in kunnen vinden. In het boek wordt een portret geschilderd van het naoorlogse Amerika, waarin Berman zich als kunstenaar ontwikkelde. Een conservatief, conformistisch Amerika, in de ban van het McArthyisme en het IJzeren Gordijn. De oorlog had de weg naar het verleden afgesneden, daar zat geen toekomst meer in. De kunstenaars van de Westcoast putten uit het roerige Europa van de jaren twintig en dertig, uit Duchamp (ABOVE PHOTO) Hij is een van die naamloze gezichten op de hoes van het Beatles-album St. Pepper's Lonely Hearts Club Band. Wallace Berman (1926-1976) bleef voor het publiek een onbekende, maar was een poëtische en mysterieuze insirator voor de Beat Generation. Het ICA in Amsterdam heeft het eerste retrospectief van zijn werk samengesteld, dat volgend jaar ook te zien is in Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten. - door Willem Ellenbroek - (PHOTO) Zonder titel (Verifax-collage), c.1971.
